Hoe verzoen je de soms tegenstrijdige belangen van de partners in warmtenetten? Tom Prinzie, vicevoorzitter van Warmtenetwerk Vlaanderen, heeft daarvoor een multi-actor aanpak ontwikkeld. “Stel de drijfveren van alle betrokken partijen voorop en werk de plannen daarna aan de hand van een zandlopermodel uit.”
Warmtenetten staan in Vlaanderen weliswaar nog in de kinderschoenen, maar komen bij lokale besturen prominent in beeld als strategie voor de verduurzaming van de warmtevoorziening.
Zandlopermodel
Maar hoe krijg je alle betrokken partijen – van bewoners tot installateurs, van exploitanten tot overheden – op zo’n wijze bij elkaar dat de plannen voor een warmtenet ook naar behoren op tijd worden uitgewerkt? Tom Prinzie, vicevoorzitter van Warmtenetwerk Vlaanderen heeft daarvoor een zandlopermodel ontwikkeld dat uitkomst tijdens diverse stadia van het proces biedt. Zijn model is voor het eerst op het 54ste MACDES congres, eind 2018 in Havana als paper gepresenteerd (MACDES staat voor Medio Ambiente Construido y Desarollo Sustenable, ofwel de gebouwde omgeving en duurzame ontwikkeling).
“Eén van de auteurs”, verklaart Prinzie de exotische locatie, “is Julio Efrain Vaillant Rebollar. Hij is een naaste medewerker van Arnold Janssens, hoogleraar bouwfysica en urbane omgeving aan de Universiteit van Gent, die beiden aan deze paper meewerkten. Julio is Cubaan, ze hebben al jaren contact met Cuba waar lokale overheden zoeken naar mogelijkheden om afval, in plaats van te dumpen, in energie om te zetten.”
Het zandlopermodel gaat er niet alleen vanuit dat energieafname voor de eindgebruiker betrouwbaar en duurzaam moet zijn maar ook dat de energieprijs, net als de kosten voor aansluiting en installatie, aanvaardbaar is. Eerst en vooral definieer je de drijfveren van elke partij. Vervolgens breng je die aan tafel waarbij je in enkele stadia conflicten, verschillen en mogelijke overeenkomsten blootlegt. Pas indien er voldoende drijfveren bij elke partij aanwezig zijn, kan een warmtenet worden gerealiseerd.
Multi actor analyse
Een geschikte methode om de standpunten en visies van verschillende actoren in kaart te brengen is de multi-actor analyse. Deze benadering is vooral bruikbaar in grootschalige ontwerpopdrachten en in de beoordeling van complexe omgevingen met een grote invloed van onzekerheden. Multi-actor analyse heeft tot doel om kennis op te bouwen over de diverse relevante betrokken partners en hun belangen, doelstellingen en de invloed of middelen die ze kunnen inbrengen in het beslissingsprocesnowledge about
Deze paper past de methodiek van de Dynamic Actor Network Analysis toe: ze gaat ervan uit dat de actoren hun gedrag laten leiden door de subjectieve waarneming van de situatie waarin ze zich bevinden. Met de verschillende percepties kan dan een diagram met oorzakelijke verbanden uitgewerkt worden dat de factoren toont die de actoren relevant vinden, samen met de verbanden die ze veronderstellen hiertussen.
Een belangrijk voordeel van deze methode is de analyse van het “probleem” vanuit de standpunten van de diverse partners, zodat experten een volledig beeld krijgen van de complexe opdracht. Deze aanpak is eerder geschikt om aanbevelingen voor een beleidsprobleem te formuleren. Maar ook voor de uitrol van een wamtenet biedt deze multi-actor analyse inzichten in de perceptie van specifieke problemen, het belang dat de betrokken partners daaraan geven, de onderliggende factoren, de instrumenten om problemen aan te pakken en de actoren die deze instrumenten kunnen inzetten. Beleidsmakers kunnen (op lokaal of hoger niveau) met deze informatie aan de slag om stakeholdersoverleg te oganiseren en nieuwe beleidsmaatregelen uit te werken en te evalueren.
Resultaten
De analyse is in de paper toegepast op de aanleg van een warmtenet in de West-Vlaamse stad Kuurne. De resultaten tonen aan dat er geen tegengestelde doelen zijn tussen de actoren: alle betrokkenen zijn het eens over duurzaamheid als doelstelling; voor sommige partners is dit zelfs hun belangrijkste motivatie, bijvoorbeeld voor het lokale bestuur, de consumenten en de Vlaamse regering. Waarom is de aanleg van dit warmtenet dan zo een traag en complex proces?
De auteurs stellen dat dit komt door concrete route naar duurzaamheid. Actoren hebben hun eigen belangen en perspectieven die soms in conflict komen met die van andere actoren. Het zandlopermodel vat de interactie samen van de verschillende partijen in een warmtenet.
Uit de prioriteiten van de diverse actoren komen twee duidelijke economische standpunten naar voren: aan de ene kant het belang en focus van een haalbare en betaalbare energieprijs, en aan de andere kant de prioriteit voor een concurrentiële prijs van de warmte-installatie. Tegelijkertijd speelt ook de mogelijke keuze tussen verschillende warmtetechnieken een belangrijke rol in het beslissingsproces. De twee tegengestelde factoren energieprijs en installatieprijs botsen met elkaar: als de energieprijs te laag ligt, wankelt het business model van de warmteproducent, maar als de installatieprijs te hoog uitkomt, zal de consument andere warmtetechnieken verkiezen. In beide gevallen brengt dit grote twijfels over het warmtenetproject mee.
